Tenkis, miras hukukunda önemli bir kavramdır ve kelime anlamı olarak ‘azaltma’ veya ‘indirme’ anlamına gelir. Tenkis davası, miras bırakanın saklı payları zedeleyen vasiyetname veya bağışlarının yasal sınıra çekilmesini amaçlayan, öncesine etkili, yenilik doğurucu davalardandır. Tenkis davasının dinlenebilmesi için ilk koşul; miras bırakanın saklı pay sahiplerinin haklarını zedelemiş olmasıdır. Saklı payların zedelendiğinden söz edilmesi ise kazandırma konusu tereke ile kazandırma dışı terekenin tümü ile bilinmesiyle mümkündür. Yani mirastan kaçırılarak elden çıkarılanlar mallar ile miras kalan malların toplamı bilinmelidir.
Tereke miras bırakanın ölüm tarihinde bıraktığı mal varlıkları ve tenkise tabi olarak devrettiği mal varlığı değerleridir. Bunlar terekenin aktifini oluşturur. Miras bırakanın borçları ise terekenin pasifidir. Terekenin aktifinden belirtilen borçların indirilmesi net terekeyi oluşturur. Tereke bu şekilde tespit edildikten sonra mirasın açıldığı tarihteki değeri tespit edilir. Miras bırakanın saklı payı ihlal edip etmediği bulunan bu rakam üzerinden hesaplanır.
Çocukların tamamı mirastan eşit oranda pay alırlar. Kız çocukları ile erkek çocuklar arasında veya ilk evlilikten doğan çocuklarla sonraki evliliklerden olan çocuklar arasında hiçbir fark bulunmamaktadır. Mirasçı olma ve miras pay oranı açısından eşittirler. Bazı sebeplerle miras bırakan bu eşitliği bozmak istemiş olabilir. Aslında kanunumuzda miras bırakana bu eşitliği bir ölçüye kadar bozma hakkı tanımıştır. Mirasçılarından bazılarına daha çok bazılarına ise daha az mal bırakmaya hakkı vardır. Miras bırakanın bu özgürlüğü saklı pay ile sınırlandırılmıştır.
Kanun saklı paylı mirasçılara da, miras bırakanın ölümünden sonra saklı payı ihlal eden tasarrufların tenkisini talep ve dava etme hakkı vermiştir. Diyelim ki, miras bırakan vasiyetname düzenleyerek tüm mal varlığını bir çocuğuna bırakmış ve diğer çocuklarına hiçbir şey vasiyet etmemiş olsun. Bu durumda hakkı çiğnenen saklı paylı bu mirasçılar tenkis davası açabilirler. Tenkis davası sonunda, hakkı çiğnenen saklı paylı mirasçılar da mirastan pay alırlar. Bu dava mal kaçırma sebebiyle açılan davalardandır. Miras sebebiyle tenkis asliye hukuk mahkemesinde görülür. Tenkis davaları miras bırakan vefat etmeden açılamaz.
Tenkis davası, mirasın bölüştürülmesi sırasında saklı pay sahibi mirasçıların haklarının korunmasını hedefleyen bir dava türüdür. Bu dava ile miras bırakanın saklı payları ihlal edecek şekilde yaptığı ölüme bağlı veya sağlararası karşılıksız tasarrufların hukuka uygun bir şekilde azaltılması talep edebilir. Tenkis davası, Türk Medeni Kanununun 560. maddesinde detaylı bir şekilde düzenlenmiştir. Tenkis davasında, miras bırakanın ölümünden önceki dönemde yaptığı tasarrufların, saklı paylı mirasçıların mahfuz hisselerine tecavüz edip etmediği belirlenir. Örneğin, miras bırakanın ölümünden önce vermiş olduğu büyük bir hibe, mirasçıların haklarını ihlal ediyorsa, tenkis davası sayesinde bu hibenin mahkeme kararıyla iptali veya azaltılması sağlanabilir.
Miras bırakan vasiyetname ile tüm mal varlığını bir vakfa bırakmış olabilir. Böyle bir durumda saklı paylı mirasçılar, tenkis davası açarak, saklı paylarının korunmasını sağlayabilirler. Tenkis davası, yenilik doğurucu bir etki yaratarak hukuki durumu değiştirir ve adaletin sağlanmasına katkıda bulunur. Bu yüzden, saklı paylarının ihlal edildiğini düşünen mirasçılar için önemli bir davadır.
Tenkis Nedir?
Tenkisin kelime anlamı azaltmaktır. Tenkis davası ile mirastan çok pay alan kişinin payı azaltılır. Mirastan mal kaçırılması durumunda gelir. Miras bırakan vasiyetname yazarak tüm mallarını ya da büyük kısmını bir kişiye ya da bir kaç kişiye bırakmayı tercih etmiş olabilir. Benzer şekilde miras bırakan hayattayken mallarının çoğunu bağışlamış ve elden çıkarmış olabilir. Tenkis de bunun gibi durumlarda açılır. Saklı pay oranı aşılmışsa tüm vasiyetnameler mutlak olarak tenkise tabidir. Kendisine mirastan pay verilmeyen mirasçılar tenkis davası açarak mirastan pay alabilirler.
Tenkis davasının amacı, miras bırakanın miras üzerindeki tasarruf özgürlüğünü aşmasına bağlı olarak mirasçıların saklı paylarına tecavüz edilmesinin giderilmesidir. Tenkis davası sadece saklı paylı mirasçıların açabileceği bir davadır. Saklı paylı mirasçı olmayan kişiler tenkis davası açamazlar. Tenkis davasını miras bırakanın alt soyu, eşi ile anne ve babası açabilir. Bu sayılanlar dışındaki mirasçıların tenkis davası açma hakları yoktur. Bu dava ile miras bırakanın miras üzerindeki tasarrufu hukuki sınırlar içerisine çekilir. Tenkis davasının dinlenebilmesi için ilk koşul; miras bırakanın saklı pay sahiplerinin haklarını zedelemiş olmasıdır. Saklı payların zedelendiğinden söz edilmesi ise tüm mirası bilinmesi ile mümkündür.
Tenkis Davası Nedir?
Saklı payınızı alabilmek için açtığınız dava tenkis davasıdır. Tenkis davası mirastan mal kaçırılma durumunda açılan miras davalarından birisidir. Tenkis davasını iki durumda açabilirsiniz. İlk olarak eğer miras bırakanınız vasiyetname düzenleyerek sizden mal kaçırdıysa tenkis davası açabilirsiniz. Böyle bir durumda öncelikle vasiyetnamenin açılması gerekir. Vasiyetnamenin açılması davasında size vasiyetnamenin bir örneği verilecektir. Vasiyetnameyi okuduğunuzda size hiçbir şey bırakılmadığını öğrenirseniz tenkis davası açabilirsiniz.
Tenkis davası açabileceğiniz bir diğer durum ise, miras bırakanın hayattayken bazı değerli mallarını bağışlamasıdır. Tapuda yapılan bağış işlemleri için tenkis davası açabilirsiniz. Tenkis davası ancak miras bırakan öldükten sonra açılabilir. Miras bırakan hayattayken dava açamazsınız. Ayrıca miras bırakan hayattayken devrettiği taşınmazlar için ihtiyati tedbir de alamazsınız. Şartları varsa belki miras bırakanın kısıtlatmasını isteyebilirsiniz.
Diyelim ki vatandaş Ahmet’in eşi vefat etti. Yalnız yaşamak istemeyen vatandaş Ahmet ise iki sene sonra kendisinden 15 yaş küçük birisi ile evlendi. Evlendikten sonra da alınan her şeyi eşinin üzerine yapmış olsun. Vatandaş Ahmet öldükten sonra çocukları mirastan hiçbir pay alamamış olsun. Böyle bir durumda çocukları dava açabilirler. Tenkis davası ile mirastaki saklı payların alabilirler. Tenkis davası bir tapu iptal davası değildir. Dava sonunda belli bir miktar paranın size ödenmesine karar verilir.
Bu davanın açılabilmesi için mirasçının saklı pay hakkının ihlal edilmiş olması gerekir. Çünkü miras bırakan , mirasta saklı paylı mirasçıların saklı pay haklarının dışındaki bölümü üzerinde tasarrufta bulunabilir. Bu sebeple davanın dinlenebilmesi için de miras bırakanın tasarruf oranını aşmış olması gerekir. Saklı payınızı alabilmek için açtığınız dava tenkis davasıdır. Tenkis davası mirastan mal kaçırılma durumunda açılan miras davalarından birisidir. Tenkis davasını iki durumda açabilirsiniz. İlk olarak eğer miras bırakanınız vasiyetname düzenleyerek sizden mal kaçırdıysa tenkis davası açabilirsiniz. Böyle bir durumda öncelikle vasiyetnamenin açılması gerekir.
Vasiyetnamenin açılması davasında size vasiyetnamenin bir örneği verilecektir. Vasiyetnameyi okuduğunuzda size hiçbir şey bırakılmadığını öğrenirseniz dava açabilirsiniz. Tenkis davası açabileceğiniz bir diğer durum ise, miras bırakanın hayattayken bazı değerli mallarını bağışlamasıdır. Tapuda yapılan bağış işlemleri için tenkis davası açabilirsiniz.
Soru: Benim annem İstanbul Kadıköy’deki üç katlı evini erkek kardeşime hibe etmiş. Ben yeni öğrendim ama annem yaklaşık on yıl önce evi devretmiş. Ayrıca babam da tapuda kendi adına kayıtlı arsayı satıp, parasını erkek kardeşime vermiş. Biz toplam üç kardeşiz ve küçük kardeşim zihinsel olarak engelli. Bize ne ev verdiler ne de para verdiler. Babamın ve annemin adına başka arsalar da var. Annem ve babam sağlıklı ve hayattalar. Biz bu evden hak talep edebilir miyiz? Bu konuyla ilgili nasıl bir dava açmam gerekiyor? Dava açarsam hakkımı alabilir miyim? Geriye kalan arsaların satılmaması için ne yapmam gerekiyor?
Cevap: Tenkis davası ancak miras bırakan öldükten sonra açılabilir. Miras bırakan hayattayken dava açamazsınız. Ayrıca miras bırakan hayattayken devrettiği taşınmazlar için ihtiyati tedbir de alamazsınız. Şartları varsa belki miras bırakanın kısıtlatmasını isteyebilirsiniz.
Soru: Babamın bir evi vardı ve bu evi 4 kardeşten birine bıraktı. Diğer 3 kardeş dava açıp vasiyetnamenin iptalini istiyor. Vasiyetname iptal olunur mu?
Cevap: Bu örnekte olduğu gibi vasiyetname düzenleyen kişi mal varlığının tamamını sadece bir çocuğuna bırakır ve diğerlerine hiçbir şey bırakmazsa, saklı paylı mirasçılar dava açarak kendilerine de mirastan pay verilmesini talep edebilirler. Çünkü kanunumuz kişinin vasiyetname düzenleyerek bazı çocuklarına daha fazla mal bırakmasına hak tanımışsa da, diğerlerine de saklı payı kadar mal bırakmasını mecbur bırakmaktadır. Bunun için süresi içerisinde dava açılması gerekmektedir.
Tenkis Davası Nasıl Açılır?
Miras bırakanın miras üzerindeki tasarruf yetkisinin kanuni sınırları aşması durumunda, saklı pay sahipleri tenkis davası açma hakkına sahiptirler. Tenkis davası açılabilmesi için, öncelikle miras bırakan kişinin vefat etmesi ve bazı mirasçıların saklı paylarını alamamaları gerekir. Saklı pay sahipleri, adliyelerde bulunan asliye hukuk mahkemelerine dilekçe ile başvurarak tenkis talebinde bulunabilirler. Tenkis davası, saklı paylı mirasçılar tarafından birlikte veya ayrı ayrı açılabilir. Ancak her bir mirasçı yalnızca kendi hakları için dava açabilir. Bu dava başkası tarafından mirasçı adına açılamaz. Tenkis davası açmak için kanunda öngörülen hak düşürücü süre içinde dava açılması gerekir. Davacının, miras bırakanın tasarruflarının kendi saklı payını ihlal ettiğini ispatlaması gerekmektedir. Miras bırakanın geride bıraktığı tüm mal varlığı yaptığı tasarrufların bir listesinin dava dosyasına sunulması şarttır.
Tenkis davası, miras hakkının korunması ve adaletli bir miras dağılımının sağlanmasını amaçlar. Saklı pay hak sahipleri, özellikle miras bırakanın paylarına haksız bir şekilde müdahalede bulunması durumunda bu dava yoluyla haklarını arayabilirler. Etkili ve adaletli bir miras paylaşımı için, tenkis davası açma hakkınızı ve nasıl kullanabileceğinizi bilmek son derece önemlidir.
Kimler Tenkis Davası Açabilirler?
Tenkis davası miras davası olmasına rağmen her mirasçı tarafından açılamaz. Sadece saklı paylı mirasçılar tenkis davası açabilirler. Bazı mirasçılar saklı paylı mirasçı olarak kabul edilmiştir. Peki kimler saklı paylı mirasçıdırlar? Saklı paylı mirasçılar, her durumda miras bırakanın mirastan pay vermek zorunda olduğu mirasçılardır. Mevcut yasal durumda miras bırakan bir kişinin eşi, üstsoyu (anne ve babası) ile altsoyu saklı paylı mirasçılarıdır. Kişinin altsoyu ise; çocukları, torunları ve torunlarının çocuklarıdır.
Miras bırakan saklı paylar ihlal etmedikçe mirasçılar dava açılamaz. Diyelim ki 3 kız ve 2 erkek kardeşsiniz ve babanız tüm mal varlığını erkek çocuklarına bıraktı, kızlara hiçbir şey bırakmadı. Böyle bir durumda dava açmak için birlikte hareket etmek zorunlu mudur sorusu akıllara gelmekte. Tenkis davasını saklı paylı her bir mirasçı tek başına açabilir. Tenkis davasını birlikte açabileceğiniz gibi ayrı ayrı da açabilirsiniz. Ortak hareket etmeniz, birlikte dava açmanız zorunlu değildir. Bunun yanında sadece süresinde dava açanlar haklarını alabilirler. Dava açmayan mirasçılar ise bu davanın sonucundan faydalanamazlar. Sadece dava açanlar haklarına kavuşur.
Dava açmayanlar diğerlerinin açtığı davanın sonucundan yararlanamazlar. Dedem dayımın üzerine tarlalar vermiş. Bir sene önce dedem vefat etti. Annem tapu iptal veya miras davası açmıyor. Ben dava açabilir miyim? Siz dava açamazsınız; çünkü siz mirasçı değilsiniz. Anneniz hayatta olduğu sürece dedenizin mirasçısı anneniz olacaktır. Siz ancak beklenen mirasçısınız. Mirasçı olmadığınız için açacağınız dava reddedilir. Anneniz dava açmadan ölürse, ölümünden sonra siz dava açabilirsiniz. Bu davada hak düşürücü süre olduğunu unutmayın. Süre dolduktan sonra açtığınız davanız da ret edilecektir.
Örnek yargı kararı; “Mahkemece, davacılardan Ayşe’nin saklı payına tecavüz edildiği gerekçesi ile onun yönünden davanın kabulüne, diğer davacıların davasının reddine karar verilmiştir.” Mirastan feragat edenler, mirası ret edenler, mirasçılıktan çıkarılanlar ve mirastan mahrum olanlar mirasçılık sıfatını kaybettikleri için tenkis davasını açamazlar. Eşim önce devlet hastanesinden akıl sağlığı raporu aldı. Sonra noter huzurunda iki şahit ile benim tek mirasçısı olduğumu beyan etti. İkimizin de çocuğu yok. Eşimin iki kardeşi var. Eşim vefat ettiğinde kardeşlerin bu vasiyeti bozabileceği söyleniyor. Doğruluk payı nedir? Kardeşlerin açmayı planladıkları dava tenkis davasıdır; ama bu davayı sadece saklı paylı mirasçılar açabilir. Kardeşler saklı paylı mirasçı olmadığı için bu davayı açamazlar.
Hangi Mallar Tenkise Tabi?
Muris muvazaasına dayalı tapu iptal ve tescil davasını sadece gayrimenkuller için açabilirsiniz. Tenkis davasında ise böyle bir kural bulunmamaktadır. Taşınır ve taşınmaz malların tamamı tenkis davasına konu olur. Bir babanın kız çocuklarına miras bırakmamak için bankadaki parasının tamamını erkek çocuğunun banka hesabına havale ettiğini düşünelim. Böyle bir durumda bankadaki mevduat tenkise tabi olur. Bunun yanında miras bırakanın hissedarı olduğu bir anonim şirketteki tüm hisselerini mal kaçırmak amacıyla ikinci evliliğinden olan çocuğuna devrettiğini düşünelim. Böyle bir olasılık için şirket hisseleri tenkise tabidir.
Aracı bir kurumda bulunan hisse senetlerinin tamamını kendisinden 20 yaş küçük olan sevgilisine devretmesinde, borsada işlem gören hisse senetleri de tenkise tabi olacaktır. Bunun gibi örneklerin sayısı çoğaltılabilir. Özet olarak denilebilir ki maddi olarak değeri olan tüm mallar tenkise tabidir. Miras bırakanın vasiyetname ve miras sözleşmesi ile bıraktığı mal varlıklarının tamamı tenkis edilebilir. Ayrıca miras bırakanın ölmeden son bir yıl içinde yaptığı bağışlamaların tamamı tenkis edilebilir. Ölmeden son bir yıl öncesinde hibe ettiği tüm mallar tenkis edilemez. Bu malların tenkise konu olabilmesi için miras bırakanın saklı pay kuralını ortadan kaldırma amacının olduğu ispat edilmelidir.
Açılacak olan tenkis davasında miras kalan tüm malların değerinin hesaplanması gerekir. Bu hesaplama miras bırakanın ölüm tarihindeki değerine göre belirlenir. Miras kalan mallar dışında miras bırakanın devrettiği mallar da hesaba katılır. Bunun için miras bırakana ait ilgili bütün tapu kayıtları ve belgeler toplanmalıdır.
Soru: Babam tüm malını erkek kardeşime verdi. Satış mı bağış mı yaptı bilmiyorum. Bağış yapmış olsa da yine dava açılabilir mi? Bir başka avukat bize, malların yarısını bağış yapabilir diye söyledi.
Cevap: Miras bırakan tüm mirasını tek bir çocuğuna bağışladı ise, diğer çocukları süresinde tenkis davası açarak saklı paylarını alabilirler.
Mirasta Tenkis Hesabı Nasıl Yapılır?
Tenkis davasını kazanabilmeniz için saklı payınızın ihlal edilmesi gerekmektedir. Miras bırakan erkek çocuğuna, ikinci eşine veya ayrıcalıklı gördüğü herhangi birine daha fazla miras bırakmak için vasiyetname düzenlemiş olabilir. Ya da hayattayken elden para vermiş olabilir. Bu durum eğer saklı payınızı ihlal etmiyorsa, dava açmamalısınız. Zira davanız esastan ret edilecektir. Dava açmaya karar vermeden önce, saklı payınızın ihlal edilip edilmediğini bilmeniz gerekmektedir. Davayı bir avukat yardımı ile takip etmenizi öneririz. Bu sebeple saklı payınızı kendiniz hesaplamak yerine, bir miras avukatına hesaplatmanız daha doğru olacaktır.
Soru: Ailem kardeşime fazla hak vermek istiyor. Kabul etmedim. Evi satıp yeni bir ev alacaklar ne yapabilirim?
Cevap: Miras bırakan kişi çocuklarından birine daha fazla veya birine daha az mal bırakmak isteyebilir. Türk Medeni Kanunu buna izin vermektedir; fakat bu izin sınırsız değildir. Yani miras bırakan tüm mirasını bir çocuğuna bırakıp diğerlerini tamamen mirastan mahrum etmeleri mümkün değildir. Bunun sebebi ile bazı mirasçıların saklı paylı mirasçı olmalarıdır. Saklı paylı mirasçılar hakkında detaylı bilgi için saklı pay nedir başlıklı yazımızı okuyabilirsiniz.
Soru: Benim babam ölmeden ikinci eşine bir taksi plakası ve 3 tane daire parası vermiş. Eşi hiç bir zaman bir yerde çalışmadı. Bunların dışında babamdan 2 tane daire kaldı. Mirası hisselerimiz oranında paylaştık. Yine de tenkis davası açabilir miyim?
Cevap: Mirastan pay alsanız da tenkis davasını açabilirsiniz. Tenkis davasını açabilmeniz için size mirastan hiç bir şey verilmemesi şart değildir. Öncelikle saklı payınızı hesaplamalı ve bu miktarda mirastan pay alıp almadığınızı incelemeniz gerekiyor.
Bir örnekle çocukların saklı payı üzerinden hesaplamanın nasıl yapıldığını açıklamaya çalışalım. 100 Bin lira parası ve 2 çocuğu olan bir kişinin vasiyetname ile 90 bin lirasını bir çocuğuna 10 bin lirasını diğer çocuğuna bıraktığını kabul edelim. Miras eşit paylaşılacak olsa idi her bir çocuğa 50 bin lira miras kalacaktı. Bu miktarın yarısı saklı pay olduğundan her bir çocuğun 25 bin lira saklı payı vardır. bu örnekte daha az miras alan çocuk tenkis davası ile mirastan 15 bin lira daha alabilecektir. Böylelikle mirastan toplam 25 bin lira alacaktır.
Tenkis Davasında Tanık Dinlenir Mi?
Bu davada delil olarak tanık dinlenebilir. Eğer şahit dinletmek istiyorsanız bunu dava dilekçesinde belirtmelisiniz. Davacı gibi davalı olan taraf da tanık dinletebilir. Şahitlik yapmasını istediğiniz kişilerle önceden konuşmanız faydalı olacaktır; çünkü bazı tanıklar ne yazık ki duruşmalara gelmiyor. Bir konudaki iddianızı ispat edebilmeniz için en az iki tanığın aynı yönde beyanda bulunması gerekir. Bir tanığın anlattıkları diğer tanıklar tarafından doğrulanmazsa şüphe ile yaklaşılır. Zira tanık beyanları en zayıf delildir.
Hem zaman içinde yaşananları unutmuş olabilir hem de taraflardan biri ile yakınlığı ve hasımlığı bulunabilir. Tenkis davasında tanık anlatımlarına daha çok, miras bırakanın saklı pay kuralını ortadan kaldırmaya yönelik bir zihin yapısında olup olmadığının ispatı için başvurulur. Davacı ve davalı olan kişiler dışında herkes tanık olabilir. Eşiniz, kardeşiniz, anneniz, babanız ya da arkadaşınız şahit olabilir. Belli yakınlıktaki kişilerin şahit olmasına herhangi bir engel yoktur. Tanıklar duruşma salonunda ve hakim karşısında dinlenilir. Kendisine soru sorulmadan önce şahitlere yemin ettirilir. Bu yeminde doğruyu söyleyeceğine kutsal saydığı değerler üzerine yemin ettirilir.
Mahkeme hakimi tanığa sorular sorarak doğruyu söyleyip söylemediğini anlamaya çalışır. Hakimin sorgusundan sonra duruşma salonunda bulunan taraf avukatları da tanığa soru sorabilir. Anlatımlarına başlamadan önce şahide yalan yere tanıklık yapmanın suç olduğu anlatılır. Yalan yere tanıklık yaptığının ortaya çıkması halinde hapis cezası alabileceği kendisine söylenir.
İkinci Eşe Alınanların Tenkisi
Babam, annem öldükten sonra yeniden evlendi. Ben babamın ilk eşinden tek evladıyım. İkinci eşinden bir kız bir erkek evladı var. Aldığı bütün daireleri üvey annenin üzerine yapıyor. Ben mirastan yararlanabiliyor muyum? Ne yapabilirim?
İkinci evliliğini yapan miras bırakanların, eşlerinin etkisiyle, ilk evliliklerinden olan çocuklarından mal kaçırmaları yaygındır. Aile birikimleri ile elde edilen taşınmazların tapusu ikinci eş adına yapılarak, ilk eşten olan çocukların mirastan pay almaları önlenmek istenir. Alınan tüm dairelerin üvey annenin üzerine yapılması halinde tenkis davası açılabilir. Tenkis davası açmadan önce detaylı araştırma yapılması gerekmektedir.
Kardeşe Alınanların Tenkisi
Babam erkek kardeşime ev aldı. Tapusunu da kardeşimin üzerine yaptı. Bunu bozabilir miyiz? Bu soruda olduğu gibi, evin parasını baba ödemişse, yapılan işlem gizli bağıştır. Gizli bağış sebebiyle tenkis davası açılabilir. Unutulmamalıdır ki, bu davada başarılı olmanız için saklı payınızın ihlal edilmiş olması gerekir. Yapılan bağış saklı pay oranını aşmıyorsa tenkis davası açmamalısınız. Bunun yanı sıra, yapılan gizli bağış ile saklı payınızı ihlal kastı bulunmalıdır.
Soru: Babam yaşarken iki katlı evini sattı. Evin parasını kardeşime verdi. Kardeşim bu paranın üstüne kredi çekti ve daha pahalı bir ev aldı. Ev tapuda kardeşimin adına görünüyor. Kredi taksitlerini evin kirasıyla ödüyor. Ne yapabilirim?
Cevap: Bu durumda tenkis davası açabilirsiniz. Davanın adı ölüme bağlı tasarrufun tenkisi davası olacaktır. Bahsettiğiniz olayda tapu iptal davası açamazsınız. Hak düşürücü süreye dikkat etmenizi öneririm.
Babam 82 yaşında ve sağlıklı. Biz toplam 5 kardeşiz. Babam çok değerli bir arsayı satıp paraya çevirdi ve üç kardeşimize gizlice verdi. Biz iki kız kardeşe hiçbir şey vermedi. Biz bu duruma çok gücendik üzüldük kırıldık.
Muvazaa ve Tenkis Davası
Muris muvazaası sebebiyle tapu iptal ve tescil davası ile tenkis davası sıklıkla yan yana gelen iki davadır. Her iki dava da mirastan mal kaçırma sonucu pay alamayan mirasçıların açtıkları davalardır. Amaç yönünden birbirlerine benzer yönleri olsada tamamen ayrı ve farklı davalardır. Birinin yerine diğerini açmanız davayı kaybetmenize sebep olur. Her iki dava da miras bırakanın vefatından sonra açılır. Muris muvazaası sebebiyle açacağınız tapu iptal ve tescil davasında size taşınmazın hissesi verilirken tenkis davasında tazminat almaya hak kazanırsınız. Tenkis davası miras bırakılan tüm malvarlığı değerleri için açılabilecekken, muris muvazaası sadece tapulu taşınmazlar için açılabilir.
Muvazaa davasını açmak için herhangi bir hak düşürücü süre ya da zaman aşımı süresi bulunmaz. Buna karşılık tenkis davasını bir yıllık hak düşürücü süre içinde açmalısınız. Tenkis davasını sadece saklı paylı mirasçılar açabilir iken, muris muvazaasına dayalı tapu iptal davasını tüm yasal mirasçılar açabilir. Tapu iptal davasını hileli devir işlemlerine karşı açabilirsiniz. Gerçekte bir satma iradesi veya para alış verişi olmamasına rağmen tapuda satış olarak devredilmesi durumunda muris muvazaasına dayalı tapu iptal davası açılmalıdır.
Zira gerçekte bir satış işlemi yoktur. Buna karşılık aynı taşınmazın tapuda bağış ile devredilmesi durumunda tapu iptal edilmez. Gerçekte yapılmak istenen işlem bağıştır ve tapuda da bağış gösterilmiştir. Böyle bir durumda eğer saklı pay ihlal edildiyse tenkis davası açılabilir. Tapuda bağış olarak devredilen taşınmazlar için tapu iptal ve tescil davası açılamaz. Devir yapan kişinin devir tarihinde demans hastası olması veya bir şekilde ayırt etme gücünün bulunmaması devir işlemini hükümsüz yapar.
Miras bırakan tarafından yapılan taşınmaz bağışlamaları muris muvazaası sebebiyle iptal edilemez. Miras bırakanın mirastan mal kaçırmak amacıyla tapuda taşınmazlarını bağışlaması durumunda tenkis davası açılabilir. Miras bırakan hile ile kandırılmış ya da korkutulmuşsa bu durumda tapu iptal ve tescil davası gündeme gelebilir. Ayrıca akıl sağlığı yerinde olmayan, ne işlem yaptığını bilmeyen miras bırakanın yaptığı bağış işlemi de hukuki ehliyetsizlik sebebiyle iptal edilebilir.
Çocuklardan Birine Daha Fazla Mal Bırakabilir Miyim?
Ailem kardeşime fazla hak vermek istiyor. Kabul etmedim. Evi satıp yeni bir ev alacaklar ne yapabilirim? Miras bırakan kişi çocuklarından birine daha fazla veya birine daha az mal bırakmak isteyebilir. Türk Medeni Kanunu buna izin vermektedir; fakat bu izin sınırsız değildir. Yani miras bırakan tüm mirasını bir çocuğuna bırakıp diğerlerini tamamen mirastan mahrum etmeleri mümkün değildir. Bunun sebebi ile bazı mirasçıların saklı paylı mirasçı olmalarıdır. Saklı paylı mirasçılar hakkında detaylı bilgi için saklı pay nedir başlıklı yazımızı okuyabilirsiniz.
Saklı Pay Nedir?
Sadece saklı paylı mirasçılar tenkis davası açabilirler. Peki kimler saklı paylı mirasçıdırlar? Bazı mirasçılar saklı paylı mirasçı olarak kabul edilmiştir. Saklı paylı mirasçılar, her durumda miras bırakanın mirastan pay vermek zorunda olduğu mirasçılardır. Mevcut yasal durumda miras bırakan bir kişinin eşi, üstsoyu (anne ve babası) ile altsoyu saklı paylı mirasçılarıdır. Kişinin altsoyu ise; çocukları, torunları ve torunlarının çocuklarıdır. Miras bırakan saklı paylar ihlal etmedikçe mirasçılar tenkis davası açılamaz.
Saklı Payın İhlali
Benim babam ölmeden ikinci eşine bir taksi plakası ve 3 tane daire parası vermiş. Eşi hiç bir zaman bir yerde çalışmadı. Bunların dışında babamdan 2 tane daire kaldı. Mirası hisselerimiz oranında paylaştık. Bana düşeni aldığımdan eşinin aldıklarına dava aramıyormuşum.
Tenkis davasını kazanabilmeniz için saklı payınızın ihlal edilmesi gerekmektedir. Miras bırakan erkek çocuğuna, ikinci eşine veya ayrıcalıklı gördüğü herhangi birine daha fazla miras bırakmak için vasiyetname düzenlemiş olabilir. Ya da hayattayken elden para vermiş olabilir. Bu durum eğer saklı payınızı ihlal etmiyorsa, dava açmamalısınız. Zira davanız esastan ret edilecektir.
Saklı Pay Hesaplama
Dava açmaya karar vermeden önce, saklı payınızın ihlal edilip edilmediğini bilmeniz gerekmektedir. Saklı payınızı nasıl hesaplayacağınız konusunda saklı pay nedir başlıklı yazımızı okuyabilirsiniz. Davayı bir avukat yardımı ile takip etmenizi öneririz. Bu sebeple saklı payınızı kendiniz hesaplamak yerine, bir miras avukatına hesaplatmanız daha doğru olacaktır.
Tenkis Davasını Ne Zaman Açabilirsiniz?
Tenkis davaları ile ilgili en çok merak edilen konu söz konusu davaların ne zaman ve hangi süreye tabi olarak açılması gerektiğidir. Tenkis davası, miras hukukuna ilişkin bir davadır. Dolayısıyla miras bırakanın ölümü sonrasında açılan bir davadır. Miras bırakanın sağ olması durumunda, mirasta tenkis davası açılamaz.
Soru: Babam ölmeden mal varlıklarını satıp sadece erkek çocuklarına veriyor, kız çocuklarının hakkı var mı ya da nasıl bir yol izlemeliyiz? Ölmeden önce yapabileceğimiz bir şey yok mudur?
Cevap: Babanızın sizden mal kaçırmaya başladığını duymuş olabilirsiniz. Kendisi size açık açık bunu söylemiş de olabilir; ancak babanız hayatta olduğu sürece tenkis davası açamazsınız. Tenkis davası en erken miras bırakanınız öldükten sonra açabilirsiniz. Mirasta tenkis davası, saklı pay ihlalinin oluştuğunun öğrenilmesinden sonra takip eden bir yıl içerisinde açılmalıdır. Bunun yanı sıra eğer vasiyetname aracılığıyla saklı pay ihlal edildiyse, vasiyetnamenin açılması davası kesinleştikten sonra 1 yıl içinde tenkis davası açılmalıdır.
Tenkis Davası Zamanaşımı
Tenkis davası açmak için sınırlı süreniz bulunmakta. Bu sebeple bu konuda dikkatli olmalısınız. Tenkis davası için Türk Medeni Kanununda hak düşürücü süre öngörülmüştür. Tenkis davası açmak için 2 farklı süre bulunmakta. Sizden mal kaçırıldığını, saklı payınızın elinizden alındığını öğrendikten sonra 1 yıllık süreniz başlar. Bu bir yıllık süre içinde dava açmanız gerekmekte. Bir de 10 yıllık bir süre daha bulunmakta. Sizden mal kaçırıldığını öğrenemeseniz de işlemin üzerinden 10 yıl geçmesi ile tenkis davası açma hakkınız son bulur.
Hak düşürücü bu sürenin ne zaman başlayacağı kanunda düzenlenmiştir. Eğer ortada bir vasiyetname varsa bir yıllık hak düşürücü süre, vasiyetnamenin açıldığı tarihten itibaren başlar. Miras bırakan vasiyetname bırakmadıysa süre ölüm tarihinde başlar. Miras bırakanınızın ölümünden sonra 1 yıl içinde dava açmanız gerekmektedir. Bu süre hak düşürücü süredir, zaman aşımı süresi değildir. Hak düşürücü süre tamamlandıktan sonra dava açarsanız, hakim davanızı kendiliğinden ret edecektir. Zaman aşımında ise hakim davanızı süre sebebi ile kendiliğinden ret edemez. Karşı tarafın zaman aşımının dolduğunu ve dava açılamayacağını söylemesi gerekir. Karşı taraf böyle bir savunma yapmazsa hakim davaya bakmak zorundadır.
Tenkis Davası Dava Açma Süresi
Tenkis davası açmak için hak düşürücü süre bulunmaktadır. Miras bırakanınızın ölümünden sonra 1 yıl içinde dava açmanız gerekmektedir.
Vasiyetname ile Bırakılan Mirasın Tenkisi
Dedem 2000 yılında vasiyetname yazmış ve evini Diyanet Vakfına hibe etmiş. Dedem 2020 yılında vefat etti ve bize vasiyeti okundu. Biz bu durumda vasiyetin iptalini sağlayabilir miyiz? Bilgilendirirseniz sevinirim. Dedem ölene kadar o evde oturdu. Öldüğünde de o evde oturuyordu. Evi geri alabilir miyiz? Saklı paylı mirasçıların düzenledikleri vasiyetnamede saklı paylara dikkat etmeleri gerekir.
Kişinin altsoyu saklı paylı mirasçılardandır. Bu olayda siz dedenizin saklı paylı mirasçısı oluyorsunuz. Eğer dedenizin öldüğünde geride bıraktığı bir başka mal varlığı bulunmuyorsa, tenkis davası açabilirsiniz. Dava sonunda hesaplanacak saklı payınızı alabilirsiniz. Tenkis davasını açmak için hak düşürücü süreniz başladığı için zaman kaybetmeden bir miras avukatına başvurmanızı öneririz.
Tenkis Davası Yetkili Mahkeme
Mirastan doğan davalar için yetkili mahkeme miras bırakanın son yerleşim yeri mahkemesidir. Bu sebeple tenkis davasını miras bırakanın son yerleşim yerindeki mahkemede açmanız gerekmektedir. Burada belirtilen yetki kesin yetkidir. Bunun anlamı ise eğer başka bir yerdeki mahkemede dava açarsanız, dosyanız hakkında yetkisizlik kararı verilecektir. Yetkisizlik kararı ile birlikte mahkeme size yetkili mahkemeyi belirtecektir. İki haftalık süre içinde başvurmanız durumunda dosyanız yetkili mahkemeye gönderilecektir.
Tenkis Davasını Kime Karşı Açabilirim?
Bu dava ile kendisinden mal kaçırılan mirasçının saklı payını alabileceğini yukarıda anlatmıştık. Tenkis davasını vasiyetname ile kendisine mal bırakılan kişiye açmalısınız. Eğer vasiyetname ile kendisine mal bırakılan birden fazla kişi varsa bunlardan istediğinize dava açıp diğerine dava açmayabilirsiniz. Bunun yanında kendisine vasiyet ile bırakılan mal varlığı yasal miras payını geçmeyen kişilere dava açmamalısınız.
Eğer miras bırakan vasiyet düzenlememiş ve hayattayken mallarını elden çıkardıysa, bu defa kendisine mal bağışlanan kişilere dava açabilirsiniz. Miras bırakan hem vasiyetname düzenlemiş hem de sağlığında saklı pay kuralını etkisizleştirmek için mal bağışladı ise öncelikle vasiyetname ile kendisine mal bırakılan kişilerden başlanılmalıdır.
Soru: Babam vefat edeli on altı sene oldu. Babam hayattayken satış yoluyla kızlara sormadan iki dairesini oğullarının üzerine yaptı. Erkeklerde biz dava açmayalım diye mal varlıklarını eşlerinin üzerine yaptılar. Biz hakkımızı alabilir miyiz eşlerinin üzerine olsa bile?
Cevap: Bu durumda davayı abinizin eşine açmanız gerekmektedir. Mirastan mal kaçırmak için emanetçi kullanma çok yaygın olarak kullanılmaktadır. Burada önemli olan babanızın kız çocuklarına mal bırakmamak için bu devirleri yaptığını ispat edebilmenizdir. Miras alanında tecrübeli bir miras avukatından yardım almanızı öneririm.
Soru: Annem İstanbul Şile’de bulunan 6 parça arsalarının tamamını en küçük kardeşimize bağışlamış. Mal kaçırma davası açarak mirastan ben de pay alabilir miyim?
Cevap: Tenkis davası açarak saklı payınızı alabilirsiniz. Bunun için en küçük kardeşinize tenkis davası açmalısınız.
Babam ikinci eşine ev almış miras ne olur?
Eğer babanız bu işlemi, sizin mirastan pay almanıza engel olmak için yaptıysa tenkis davası açabilirsiniz. Dava sonunda saklı payınız oranında size para ödeniz. Tapudan hisse alamazsınız.
Devlet tenkis davası açabilir mi?
Hiç bir yasal ve atanmış mirasçısı bulunmayan kişinin son sıradaki mirasçısı devlettir. Devlet saklı paylı mirasçı değildir. bu sebeple de tenkis davası açamaz.