Senet, ticari hayatta sıklıkla kullanılan ve borç ilişkisini belgeleyen kıymetli bir evraktır. Ancak, senet düzenlenirken yapılan hatalar, senedin geçersiz sayılmasına veya borçlu aleyhine icra takibi başlatılamamasına neden olabilir. Senette bulunması zorunlu unsurlar vardır. Bunlardan birinin eksik olması senedi geçersiz yapar. Bu nedenle, senedin doğru ve eksiksiz bir şekilde doldurulması büyük önem taşır. Bu yazıda, bir senedin nasıl doldurulması gerektiği ve dikkat edilmesi gereken hukuki hususlar detaylı bir şekilde ele alınacaktır.
Senet Nedir?
Senet, Türk Ticaret Kanunu’nda (TTK) düzenlenmiş olan kıymetli evraklardan biridir. TTK’ya göre senet, belirli bir meblağın ödenmesi taahhüdünü içeren ve kanunda belirtilen şekil şartlarına uygun olarak düzenlenen bir belgedir. Senet, alacaklıya borçludan alacağını talep etme hakkı verir ve bu hak, senet üzerinde somutlaşmıştır.
Senet Türleri
Uygulamada en sık karşılaşılan senet türleri şunlardır:
- Poliçe: Bir kişinin (keşideci), başka bir kişiye (muhatap) belirli bir meblağı üçüncü bir kişiye (lehtar) ödemesi emrini içeren senettir.
- Bono (Emre Muharrer Senet): Bir kişinin (borçlu), belirli bir meblağı belirli bir tarihte veya belirli bir süre sonra başka bir kişiye (alacaklı) ödeyeceğini taahhüt ettiği senettir. Uygulamada “senet” denildiğinde genellikle bono kastedilir.
- Çek: Bir kişinin (keşideci), bankasına belirli bir meblağı belirli bir kişiye (lehtar) ödemesi emrini içeren senettir.
Bu yazıda, uygulamada en yaygın olan bono (emre muharrer senet) üzerinde durulacaktır.
Senedin Unsurları ve Doldurulması
Bir bononun geçerli olabilmesi için belirli unsurları içermesi ve doğru bir şekilde doldurulması gerekmektedir. Bu unsurlar TTK’da açıkça belirtilmiştir.
- Senet Metni (Bono veya Emre Muharrer Senet İbaresi): Senedin üzerinde “Bono” veya “Emre Muharrer Senet” ibaresinin bulunması zorunludur. Bu ibare, senedin niteliğini belirler ve diğer belgelerden ayırt edilmesini sağlar.
- Kayıtsız Şartsız Belirli Bir Bedeli Ödeme Vaadi: Senet üzerinde, belirli bir meblağın kayıtsız ve şartsız olarak ödeneceği vaadi bulunmalıdır. Bu meblağ, hem rakamla hem de yazıyla açıkça belirtilmelidir. Rakam ve yazı arasında farklılık olması halinde, yazı ile belirtilen miktar esas alınır. Meblağın Türk Lirası (TL) cinsinden belirtilmesi tercih edilir, ancak yabancı para cinsinden de belirtilebilir. Yabancı para cinsinden belirtilmesi halinde, ödeme günündeki kur üzerinden TL’ye çevrilerek ödeme yapılabilir.
- Vade (Ödeme Tarihi): Senedin ödeme tarihinin açıkça belirtilmesi gerekmektedir. Vade, gün, ay ve yıl olarak tam olarak yazılmalıdır. Vade tarihi belirtilmemiş bir senet, görüldüğünde ödenmesi gereken bir senet olarak kabul edilir. Ancak, vade tarihinin belirsiz veya muğlak olması, senedin geçersiz sayılmasına neden olabilir.
- Ödeme Yeri: Senedin nerede ödeneceğinin belirtilmesi gerekmektedir. Ödeme yeri, genellikle borçlunun yerleşim yeri veya iş adresidir. Ödeme yerinin belirtilmemesi halinde, borçlunun yerleşim yeri ödeme yeri olarak kabul edilir.
- Lehtarın (Alacaklının) Adı ve Soyadı veya Unvanı: Senedin kime ödeneceğinin, yani alacaklının adının, soyadının veya unvanının açıkça belirtilmesi gerekmektedir. Lehtarın adı ve soyadı veya unvanı tam ve eksiksiz olarak yazılmalıdır.
- Senedi Düzenleyenin (Borçlunun) İmzası: Senedi düzenleyenin, yani borçlunun kendi el yazısıyla atılmış imzası bulunmalıdır. İmza, senedin en önemli unsurlarından biridir ve senedi düzenleyenin borç altına girmesini sağlar. İmza olmadan senet geçerli olmaz. İmzanın borçluya ait olduğundan şüphe duyulması halinde, imza incelemesi yapılabilir.
- Senedin Düzenlenme Yeri ve Tarihi: Senedin nerede ve hangi tarihte düzenlendiğinin belirtilmesi gerekmektedir. Düzenlenme yeri ve tarihi, senedin geçerliliği için önemli bir unsurdur. Düzenlenme yerinin belirtilmemesi halinde, borçlunun yerleşim yeri düzenlenme yeri olarak kabul edilir.
Senet Doldururken Dikkat Edilmesi Gereken Hususlar
Senedin tüm unsurları okunaklı bir şekilde yazılmalıdır. El yazısı ile dolduruluyorsa, harflerin açık ve anlaşılır olmasına dikkat edilmelidir.
Senet üzerinde silinti ve kazıntı yapılmamalıdır. Yanlış bir bilgi yazılması halinde, yanlışın üzeri çizilerek doğrusu yazılmalı ve paraf atılmalıdır.
Senedin doldurulmasında silinmeyen ve kalıcı bir mürekkep kullanılmalıdır. Kurşun kalem veya silinebilir mürekkep kullanılmamalıdır.
Vade tarihi ve düzenlenme tarihi doğru ve eksiksiz olarak yazılmalıdır. Tarihlerin karıştırılması veya yanlış yazılması, senedin geçersiz sayılmasına neden olabilir.
Ödenecek meblağ hem rakamla hem de yazıyla açıkça belirtilmelidir. Rakam ve yazı arasında farklılık olması halinde, yazı ile belirtilen miktar esas alınır.
Senedi düzenleyenin (borçlunun) kendi el yazısıyla atılmış imzası bulunmalıdır. İmza, senedin en önemli unsurlarından biridir ve senedi düzenleyenin borç altına girmesini sağlar.
Senet Protestosu
Vadesi gelen bir senedin ödenmemesi halinde, alacaklı tarafından senet protesto edilebilir. Protesto, senedin ödenmediğinin resmi olarak belgelenmesidir. Protesto, noter aracılığıyla yapılır ve borçluya tebliğ edilir. Protesto çekilmesi, alacaklının borçluya karşı icra takibi başlatma hakkını korur.
Zamanaşımı
Senetlerde zamanaşımı süresi, vade tarihinden itibaren 3 yıldır. Bu süre içinde icra takibi başlatılmazsa, senet alacağı zamanaşımına uğrar ve alacaklı, senet vasfını kaybeden alacağını genel hükümlere göre talep etmek zorunda kalır.
