Kayyum, sözcük anlamı olarak başkasının yerine, başkasına ait bir işi gören kimse anlamına gelir. Arapçadan dilimize geçmiştir. Herhangi bir durumda iş sahipsiz kalırsa, o işin başına vekaleten kayyum getirilir. Peki hukuken kayyum ne demek?
Kayyum, hukuken ise belli bir işin yapılması ya da belli bir mal varlığının yönetilmesi için görevlendirilen kişiye denir. Bazı durumlarda ticaret şirketlerine kayyum ataması yapılabilir. Ticaret Kanunu’nda, ticaret şirketlerine kayyum ataması hakkında herhangi bir düzenleme bulunmaz. Eğer anonim şirketlerde kanunen gerekli organlardan biri eksikse, mahkemece bir kayyum atanır. Bu hüküm Medeni Kanun’u temel alınarak verilir.
Medeni Kanun’da kayyum ile ilgili hükümler yer almaktadır. Kayyum ne zaman ve hangi durumlarda atanır, kayyum atanan kişinin görevleri ve yetkileri nelerdir, kayyum atanma çeşitleri nelerdir gibi tüm ayrıntılar için hukukçular Medeni Kanun’a başvurmaktadır çünkü ticaret yasasında kayyum olmakla ilgili herhangi bir düzenleme yoktur.
Medeni Kanun’daki Kayyum ile İlgili Düzenlemeler
Hukuki açıdan kayyum da aynı vasi gibi vesayet kurumunun bir organıdır. Bu sebeple kayyumlukla ilgili bir düzenlemeyi ticaret yasasında bulmanız mümkün değildir. Kayyumluğu atanan kimse sadece belirli işleri yerine getirmek üzere atanır.
Vasi ve kayyum kavramları birbirleri ile benzerlik göstermektedir. Ancak vasileri kayyumlardan ayıran özellik vasilerin sadece mal varlığını yönetmek üzere değil, aynı zamanda velayeti altındakileri koruyup kollamak ve hukuki işlemlerde de tesilci konumunda bulunmak üzere atanmış olmalarıdır.
Kayyum Nasıl Atanır?
Kayyum, belli durumlarda sulh hukuk yargıcı tarafından atanır. Kayyumluk vazifesine getirilen kişinin yetki, görev ve sınırları vesayet kurumunca belirlenmiştir. Medeni Kanunu’nda kayyumların sadece gerçek kişiler için değil, tüzel kişiler için de atanabileceği söylenmektedir.
Hangi Koşullarda Kayyum Ataması Yapılır?
Medeni Kanun’da hangi koşullarda kayyum atamak gerektiğini net bir şekilde belirtilmiştir.
Vesayet makamının ilgilisinin isteği üzerine ya da re ’sen temsil için atama yaptığı koşullar aşağıdaki gibi listelenebilir.
- Eğer yetişkin bir kişi, herhangi bir sağlık sorunu nedeni ile ya da başka bir yerde bulunmasından kaynaklı görevini yerine getiremiyorsa ya da bir temsilci atayamıyor ise;
- Eğer bir işte yasal olarak atanmış temsilcinin menfaati ile henüz yetişkin olmamış varisin menfaatleri çatışıyor ise;
- Eğer yasal temsilcinin görevini yapmasına engel teşkil edecek bir durum var ise kayyum ataması yapılır.
Bazı koşullarda vesayet makamının bir yönetim kayyumu ataması da gerekebilir. Kanun gereği bir mal varlığı için kayyum atanması gereken durumlar aşağıdaki gibi listelenebilir.
- Eğer bir kişi belli bir süre bulunamaz ve nerede oturduğu bilinmez ise;
- Eğer vasi atanması için herhangi bir neden bulunmamasına rağmen, bir kişi kendi mal varlığını yönetmekte sıkıntı yaşıyor ve bir temsilci atama gücünden yoksun ise;
- Eğer mirasçılık hakları henüz belli değil ise;
- Eğer gerekli organlardan yoksun bir tüzel kişi var ve yönetimi için başka bir yol bulunamamış ise;
- Eğer bir hayır işi ya da genel yardım için toplanan paranın harcaması ya da yönetilmesi sağlanamamış ise;
- Eğer yetişkin olmasına ve yukarıdaki durumlardan biri olmamasına rağmen, bireyin talebi varsa kanun gereği kayyum ataması yapılabilir.
Kayyum ataması yapıldıktan sonra vesayet makamı bazen yasal danışman ataması da yapabilir. Yasal danışmanlığı gerektiren haller aşağıdaki gibi sıralanabilir.
- Kıymetli evraklarla ilgili rehin etme, alma ve satma işlemleri
- Taşınmazlar ile ilgili rehin etme, alma, satma işlemleri ve bunlar üzerinde kurulacak bir ayni hak olması
- Dava açma ve sulh olma
- Ana parayı alma
- Kefil olma
- Ödünç verme ya da alma
- Bağış yapma
- Olağan yönetimin sınırları dışında kalan yapı işleri
- Kambiyo taahhüdü altında olma durumlarında kayyum ile birlikte yasal danışman da atanır.
Kayyumun Görev ve Yetkileri Nelerdir?
Mahkemeler kayyum yetki görevleri konusunda sınırları çok iyi çizmişlerdir. Kayyumluk görevi geçicidir. Bu nedenle kayyumluk ataması sırasında kayyumun görev süresi, ücreti ve yetkileri net bir şekilde ifade edilmelidir. Kayyum, atanmasına sebep olan durumlar üzerinde sınırlı yetkiye sahiptir.
Kayyum atamak belli bir işin görülmesi için istenmiş ise mutlaka yetki sınırları, görevler ve süre de atama ile birlikte belirlenir. Eğer atama yönetme organı yokluğu sebebi ile olmuşsa, kayyumun görevi bu organın seçini de sağlamaktır çünkü kayyumlar bir organın yerine atanamazlar. Örnek vermek gerekirse, bir şirketin yönetim kurulu oluşturamamasının sebebi genel kurulun toplantıya çağrılmaması ise, kayyumluk vazifesi genel kurulu toplamak ve yönetim kurumunun seçilmesini sağlamaktır. Kayyum herhangi bir yönetim organı yerine geçemez.
Kayyum Ataması Nasıl Gerçekleşir?
Kayyum kim atar? İlgili mahkemeler atar. Bu atama bir dava sonucunda gerçekleşir. Bu dava bir anonim şirketi ilgilendirdiği için ticari bir davadır. Dava açmak için asliye ticaret mahkemelerine, yoksa asliye hukuk mahkemelerine başvuru yapılır. Şirket merkezinin bulunduğu yer, görevli mahkemedir.
Sonuç olarak kayyum atamak kesin bir çözüm değildir, geçici bir çaredir Mahkemeler, kayyum tayini davaları sırasında, asıl amacın şirketin devamlılığını sağlamak olduğunu göz önünde bulundururlar. Mahkemeler, ortaklar arası çekişmelerin bir tarafı ya da parçası değillerdir. Bu nedenle de bu sorunları çözmek adına atama yapmalar.
Kayyum ataması mecbur olan durumlarda kayyum maaşı, süresi, yetkisi ve sınırları ayrıntılı ve net bir şekilde belirlenmelidir çünkü kayyumlar bir organın yerini alıp şirketi sürekli yönetemez ya da temsil edemezler.
Kayyum Hakkında Sıkça Sorulan Sorular
Kayyum ile ilgili pek çok konu merak edilmektedir. En sık sorulan sorular ve cevapları aşağıdaki gibi listelenebilir.
Kayyum Nedir Ne Anlama Gelir?
Kayyum ne demek soruna basitçe söyle yanıt verilebilir: Yasalarla sınırları çizilmiş belli durumlarda, başkasının işini yapmak ya da malı idare etmek için göreve getirilmiş kişidir. Bu göreve getirilen kişi, kamu görevlisi olarak sayılır.
Neden Kayyum Atanır?
Kayyum, bazı durumlarda şirket ortaklarının talebi ile bazı durumlarda da mal sahibinin rızasına bakılmaksızın atanabilir. Bu durum eğer şirketin yasalarca belirtilen suçları işlediğine dair kuvvetli bir şüphe varsa gerçekleşir.
Kayyum Nedir Ne İş Yapar?
Kayyum, aynı vasi gibi vesayet organlarından biridir. Bir vasi, vesayet altındaki kişilerin mal varlığı ve bireyin kendisi dahil her şeyi ile ilgilenirken, kayyumlar sadece belirli sınırlar içerisinde belli işleri yapmak ya da mal varlığını yönetmek için göreve getirilir.
Kayyum Yetkileri Nelerdir?
Kayyum görev ve yetkileri aşağıdaki gibidir:
- Bir mal varlığını yönetmek, korumak ve ihtiyacı olan gerekli işlemleri yaptırmak
- Mal varlığının gelirlerini tahsil etmek ve bu gelirleri yönetmelikte planlandığı şekilde değerlendirmek
Kayyum Kim Atar?
Kayyum atamak sulh hukuk yargıcının görevidir.
Kayyum Nasıl Kaldırılır?
Kayyumluk, kayyumun görevlendirildiği işin sona ermesi ile biter. Kayyumun atanmasını gerektiren sebep ortadan kalktığı anda kayyum görevden alınır.
