Haciz, borçlunun borcunu ödememesi durumunda, alacaklının yasal yollarla borcunu tahsil edebilmek için icra dairesi aracılığıyla borçlunun mal varlığına el koyması işlemidir. Bu işlem, alacaklının talebi üzerine icra daireleri tarafından başlatılır ve belirli yasal işlemlere tabidir. Haciz, borcun tahsilini güvence altına almayı amaçlar ve borçlu üzerinde borcunu ödeme konusunda baskı oluşturur.
Haciz Süreci Nasıl İşler?
Haciz süreci, alacaklının icra dairesine başvurusu ile başlar. Alacaklı, elinde borcun varlığını gösteren bir belge (örneğin, mahkeme kararı, senet, fatura) ile icra dairesine başvurarak icra takibi başlatır. İcra dairesi, borçluya bir ödeme emri gönderir. Bu ödeme emrinde, borcun miktarı, ödeme süresi ve borcun ödenmemesi halinde uygulanacak hukuki sonuçlar belirtilir.
Borçlu, ödeme emrine itiraz etme hakkına sahiptir. İtiraz, ödeme emrinin tebliğinden itibaren yedi gün içinde icra dairesine yapılmalıdır. İtiraz, borcun tamamına veya bir kısmına yönelik olabilir. İtirazın kabul edilmesi halinde, icra takibi durur. Alacaklı, icra takibine devam etmek isterse, itirazın iptali için dava açmak zorundadır.
Eğer borçlu ödeme emrine itiraz etmez veya süresinden sonra itiraz ederse, icra takibi kesinleşir. Bu aşamadan sonra, alacaklı haciz talebinde bulunabilir. İcra dairesi, borçlunun mal varlığını araştırır ve haczedilebilecek malları tespit eder. Haczedilebilecek mallar arasında taşınır mallar (örneğin, araç, ev eşyası), taşınmaz mallar (örneğin, ev, arsa), banka hesapları, maaş ve diğer gelirler yer alabilir.
Haciz işlemi, icra memurları tarafından gerçekleştirilir. İcra memurları, borçlunun evine veya iş yerine giderek haczedilebilecek malları tespit eder ve haciz tutanağı düzenler. Haciz tutanağında, haczedilen malların cinsi, miktarı ve değeri belirtilir. Haczedilen mallar, icra dairesi tarafından muhafaza altına alınır veya yediemine teslim edilir.
Haczedilemeyen Mal ve Haklar
Her mal ve hak haczedilemez. İcra ve İflas Kanunu’nda (İİK) haczedilemeyen mal ve haklar açıkça belirtilmiştir. Örneğin, borçlunun ve ailesinin geçimi için zaruri olan eşyalar (örneğin, yatak, buzdolabı, ocak) haczedilemez. Aynı şekilde, borçlunun mesleğini icra edebilmesi için gerekli olan araç ve gereçler de belirli şartlar altında haczedilemez.
İİK’nın 82. maddesi, haczedilemeyen malları detaylı olarak düzenlemektedir. Bu maddeye göre, devlet malları, kamu hizmetine tahsis edilmiş mallar, borçlunun ve ailesinin geçimi için zaruri olan mallar, borçlunun mesleğini icra edebilmesi için gerekli olan araç ve gereçler, öğrenci bursları, malul aylıkları gibi belirli gelirler haczedilemez.
İcra ve İflas Kanunu Madde 82:
“Aşağıdaki şeyler haczolunamaz:
- Devlet malları ile mahsus kanunlarında haczi caiz olmadığı gösterilen mallar;
- Borçlunun ve ailesinin geçimi için lüzumlu olan yatak takımları, mutfak eşyası ve evin zaruri mefruşatı;
- Borçlunun ve ailesinin geçimi için zaruri olan yakacak ve gıda maddeleri;
- Borçlunun mesleğini icra edebilmesi için lüzumlu olan alet ve kitapları;
- Borçlunun ve ailesinin ibadeti için lüzumlu olan eşya;
- Borçlunun ve ailesinin sağlığı için lüzumlu olan ilaçlar ve tıbbi cihazlar;
- Borçlunun manevi tazminat alacakları;
- Borçlunun nafaka alacakları;
- Borçlunun öğrenim bursları;
- Borçlunun malul aylıkları;
- Borçlunun işsizlik maaşları;
- Borçlunun emekli maaşları;
- Borçlunun dul ve yetim aylıkları;
- Borçlunun gazilik maaşları;
- Borçlunun şehitlik maaşları;
- Borçlunun terörle mücadele tazminatları;
- Borçlunun sosyal yardımlaşma ve dayanışma vakıflarından aldığı yardımlar;
- Borçlunun engelli aylıkları;
- Borçlunun evde bakım aylıkları;
- Borçlunun asgari ücreti;
- Borçlunun kıdem tazminatı;
- Borçlunun ihbar tazminatı.”
Bu madde kapsamındaki malların haczedilememesi, borçlunun ve ailesinin asgari yaşam standardını korumayı amaçlar.
Hacze İtiraz ve Şikayet Yolları
Borçlu, haciz işlemine karşı çeşitli itiraz ve şikayet yollarına başvurabilir. Örneğin, haczedilen malın haczedilemez nitelikte olduğunu iddia edebilir veya haciz işleminin usulsüz yapıldığını ileri sürebilir. Bu tür itirazlar, icra mahkemesine yapılır. İcra mahkemesi, itirazı değerlendirir ve gerekirse duruşma yaparak karar verir.
Haciz işleminin usulsüz yapıldığına dair şikayetler de icra mahkemesine yapılır. Örneğin, icra memurlarının yetkisiz olarak haciz yaptığı veya haciz tutanağının usulüne uygun düzenlenmediği gibi durumlarda şikayet yoluna başvurulabilir.
Haciz sürecinde haklarınızı bilmek ve doğru adımları atmak büyük önem taşır. Hacizle karşı karşıyaysanız, bir avukattan hukuki yardım almanız faydalı olabilir.
