Evlilik birliği, eşler arasında yalnızca duygusal bir bağ değil, aynı zamanda hukuki ve ekonomik bir birliktelik de oluşturur. Bu birlikteliğin en önemli unsurlarından biri de mal rejimleridir. Türk Medeni Kanunu, eşlerin evlilik birliği içinde edindikleri malların paylaşımını düzenleyen çeşitli mal rejimleri öngörmektedir.
Evlilik devam ederken eşlerden herhangi birinin edindiği mala edinilmiş mal denilir. Diyelim ki Ahmet ve Ayşe evlendikten sonra biriktirdikleri para ile bir ev almış ve evi tapuda Ahmet’in adına almış olsunlar. Evlilik devam ederken alınan bu ev edinilmiş mal olur.
Mal Rejimi Nedir?
Mal rejimi, eşlerin evlilik birliği süresince sahip oldukları malvarlıklarını ve bu mallar üzerindeki haklarını düzenleyen hukuki kurallar bütünüdür. Türk Medeni Kanunu’nda dört farklı mal rejimi bulunmaktadır:
- Yasal Mal Rejimi: Edinilmiş Mallara Katılma Rejimi (TMK m. 218 vd.)
- Mal Ayrılığı Rejimi (TMK m. 242 vd.)
- Paylaşmalı Mal Ayrılığı Rejimi (TMK m. 256 vd.)
- Mal Ortaklığı Rejimi (TMK m. 266 vd.)
Eşler, evlenmeden önce veya evlilik birliği devam ederken noterde düzenleyecekleri bir sözleşmeyle bu rejimlerden birini seçebilirler. Eğer eşler herhangi bir seçim yapmazlarsa, yasal mal rejimi olan edinilmiş mallara katılma rejimi kendiliğinden uygulanır.
Edinilmiş Mal Kavramı
Edinilmiş mallara katılma rejiminde en önemli kavramlardan biri “edinilmiş mal”dır. Edinilmiş mal, her eşin bu rejiminin devamı süresince karşılığını vererek elde ettiği malvarlığı değerleridir. Türk Medeni Kanunu’nun 219. maddesi edinilmiş malları şu şekilde tanımlamaktadır:
- Çalışmasının karşılığı olan edinimler,
- Sosyal güvenlik veya sosyal yardım kurum ve kuruluşlarının veya vakıfların yaptığı ödemeler,
- Çalışma gücünün kaybı dolayısıyla ödenen tazminatlar,
- Kişisel malların gelirleri,
- Edinilmiş malların yerine geçen değerler.
Bu tanımı biraz daha açacak olursak:
- Çalışmanın karşılığı olan edinimler: Eşlerden birinin maaşı, ücreti, serbest meslek kazancı, primleri, ikramiyeleri gibi gelirleri edinilmiş maldır.
- Sosyal güvenlik veya sosyal yardım kurum ve kuruluşlarının veya vakıfların yaptığı ödemeler: Eşlerden birinin emekli maaşı, işsizlik maaşı, malullük aylığı, dul ve yetim aylığı gibi ödemeler edinilmiş maldır.
- Çalışma gücünün kaybı dolayısıyla ödenen tazminatlar: Eşlerden birinin iş kazası sonucu aldığı tazminat, trafik kazası sonucu aldığı tazminat gibi ödemeler edinilmiş maldır.
- Kişisel malların gelirleri: Eşlerden birinin kişisel malı olan bir evin kirası, kişisel malı olan paranın faiz geliri gibi gelirler edinilmiş maldır.
- Edinilmiş malların yerine geçen değerler: Edinilmiş malın satılmasıyla elde edilen para, edinilmiş mal ile satın alınan bir eşya gibi değerler edinilmiş maldır.
Kişisel Mallar
Edinilmiş mal kavramının zıttı olarak “kişisel mal” kavramı da bulunmaktadır. Türk Medeni Kanunu’nun 220. maddesi kişisel malları şu şekilde tanımlamaktadır:
- Eşlerden birinin yalnız kişisel kullanımına yarayan eşyalar,
- Evlenmeden önce sahip olunan mallar,
- Miras yoluyla veya karşılıksız kazanılan mallar,
- Manevi tazminat alacakları,
- Kişisel mallar yerine geçen değerler.
Bu tanıma göre, evlenmeden önce sahip olunan bir ev, miras yoluyla intikal eden bir arsa, eşlerden birinin yalnızca kişisel kullanımına yarayan bir giyim eşyası kişisel maldır. Kişisel mallar, mal rejiminin sona ermesi halinde paylaşılmaya dahil edilmezler.
Edinilmiş Mallara Katılma Rejiminin Sona Ermesi ve Tasfiye
Edinilmiş mallara katılma rejimi, eşlerden birinin ölümü, boşanma kararı, başka bir mal rejiminin seçilmesi veya mahkeme kararıyla sona erebilir. Rejimin sona ermesiyle birlikte tasfiye süreci başlar. Tasfiye sürecinde, her eşin edinilmiş mallarının toplam değeri belirlenir ve bu değerler üzerinden denkleştirme yapılır. Denkleştirme sonucunda, eşlerden birinin diğerine ödeme yapması gerekebilir.
Örneğin, eşlerden birinin edinilmiş mallarının toplam değeri 500.000 TL, diğerinin edinilmiş mallarının toplam değeri ise 200.000 TL ise, aradaki 300.000 TL’lik farkın yarısı (150.000 TL) daha az edinilmiş mala sahip olan eşe ödenir. Böylece her iki eşin de edinilmiş mallarının değeri 350.000 TL’ye eşitlenmiş olur.
İstanbul gibi büyük şehirlerde boşanma davaları ve mal paylaşımı davaları oldukça yaygındır. Özellikle edinilmiş mallara katılma rejiminin uygulandığı durumlarda, eşler arasında mal paylaşımı konusunda anlaşmazlıklar yaşanabilmektedir. Bu tür durumlarda, uzman bir avukattan hukuki destek almak, hak kayıplarının önüne geçmek açısından önemlidir.
