Çek, ticari hayatta sıkça kullanılan bir ödeme aracıdır. Özellikle İstanbul gibi büyük bir ticaret merkezinde, çeklerin doğru ve geçerli bir şekilde düzenlenmesi, ticari işlemlerin sorunsuz yürütülmesi açısından büyük önem taşır. Bu yazıda, bir çekin geçerli sayılabilmesi için taşıması gereken zorunlu unsurları inceleyeceğiz.
Çekin Tanımı ve Hukuki Niteliği
Çek, Türk Ticaret Kanunu’nda (TTK) düzenlenmiş kıymetli bir evraktır. TTK’nın 780. maddesi ve devamında çekle ilgili hükümler yer almaktadır. Çek, belirli bir meblağın kayıtsız şartsız ödenmesi emrini içeren, düzenleyenin bankadaki hesabından ödeme yapılmasını sağlayan bir ödeme aracıdır.
Çekin Zorunlu Unsurları Nelerdir?
Bir çekin geçerli sayılabilmesi için aşağıdaki unsurları eksiksiz olarak taşıması gerekmektedir:
- Çek Kelimesi: Çek belgesinin üzerinde, belgenin “çek” olduğu açıkça belirtilmelidir. Bu, belgenin niteliğinin anlaşılması açısından önemlidir. Kelimenin çekin düzenlendiği dilde yazılması yeterlidir. Örneğin, İngilizce düzenlenen bir çekte “cheque” kelimesi yer alabilir.
- Kayıtsız ve Şartsız Ödeme Emri: Çek, belirli bir meblağın kayıtsız ve şartsız olarak ödenmesi emrini içermelidir. Bu, çekin temel özelliğidir. Çekte herhangi bir şarta bağlı ödeme emri bulunması, çeki geçersiz kılar. Örneğin, “mal teslim edilirse ödeme yapılacaktır” gibi bir ibare çekte yer alamaz.
- Muhatabın Adı (Banka): Çekte, ödeme yapacak olan muhatabın, yani bankanın adı açıkça belirtilmelidir. Bankanın tam unvanı ve şubesinin belirtilmesi, çekin doğru bankaya ibraz edilmesini sağlar.
- Düzenleme Yeri: Çekin düzenlendiği yer (şehir veya ülke) çekte mutlaka belirtilmelidir. Düzenleme yeri, çekin hangi hukuk kurallarına tabi olacağını belirlemede önemli bir unsurdur. Eğer düzenleme yeri belirtilmemişse, çek düzenleyenin adresinin bulunduğu yer düzenleme yeri olarak kabul edilir.
- Düzenleme Tarihi: Çekin düzenlendiği tarih, gün, ay ve yıl olarak çekte yer almalıdır. Düzenleme tarihi, çekin ibraz süresinin başlangıcını ve zamanaşımı süresini belirlemede önemlidir.
- Düzenleyenin İmzası: Çeki düzenleyen kişinin (keşidecinin) imzası, çekin zorunlu unsurlarından biridir. İmza, çekin geçerliliği için el yazısı ile atılmalıdır. İmza yerine parmak izi veya mühür kullanılamaz. Tüzel kişilerde ise, yetkili temsilcinin imzası gereklidir.
Zorunlu Unsurların Eksikliği Halinde Çekin Akıbeti
Türk Ticaret Kanunu’nun 781. maddesi, zorunlu unsurları taşımayan bir çekin geçersiz sayılacağını belirtir. Ancak, bazı eksikliklerin giderilmesi mümkündür. Örneğin, düzenleme yeri belirtilmemişse, düzenleyenin adresi düzenleme yeri olarak kabul edilebilir. Ancak, çek kelimesinin eksikliği veya kayıtsız şartsız ödeme emrinin bulunmaması gibi temel eksiklikler, çekin geçerliliğini tamamen ortadan kaldırır.
Çekin İbrazı ve Ödeme
Çek, düzenleme tarihinden itibaren belirli bir süre içinde bankaya ibraz edilmelidir. İbraz süreleri, çekin düzenlendiği yer ile ödeme yerinin aynı veya farklı olmasına göre değişir. Türk Ticaret Kanunu’na göre, aynı yerde düzenlenen ve ödenecek olan çekler on gün içinde, farklı yerde düzenlenen ve ödenecek olan çekler ise bir ay içinde ibraz edilmelidir. İbraz süresi içinde bankaya ibraz edilmeyen çekler, hamilin müracaat hakkını kaybetmesine neden olabilir.
Çekle İlgili Dikkat Edilmesi Gereken Hususlar
- Çek düzenlerken tüm zorunlu unsurların eksiksiz olarak doldurulmasına dikkat edilmelidir.
- Çek defterleri güvenli bir şekilde saklanmalı ve kaybolması durumunda derhal bankaya bildirilmelidir.
- Çeklerin karşılıksız çıkması durumunda, yasal yollara başvurulabilir.
- Çeklerin ibraz sürelerine dikkat edilmeli ve zamanında bankaya ibraz edilmelidir.
Bu yazı, çekin zorunlu unsurları hakkında genel bir bilgilendirme amacı taşımaktadır. Herhangi bir hukuki sorunla karşılaşmanız durumunda, bir avukata danışmanız önemlidir.
