Bono, ticari hayatta sıkça kullanılan, kıymetli evrak niteliği taşıyan önemli bir ödeme aracıdır. Özellikle İstanbul gibi ticaretin yoğun olduğu bir şehirde, bono kullanımı oldukça yaygındır. Bir senedin bono olarak kabul edilebilmesi için belirli zorunlu unsurları taşıması gerekmektedir. Bu unsurların eksikliği, senedi bono niteliğinden çıkarabilir ve hukuki sonuçlarını değiştirebilir. Bu yazımızda, bononun zorunlu unsurlarını inceleyeceğiz.
Bono Nedir?
Bono, Türk Ticaret Kanunu’nda (TTK) düzenlenmiş olan, belirli bir bedelin belirli bir vadede ödenmesi taahhüdünü içeren, borçlu tarafından düzenlenip alacaklıya verilen kıymetli evraktır. Bono, bir ödeme aracı olmasının yanı sıra, bir borç ilişkisini de temsil eder.
Bono’nun Zorunlu Unsurları Nelerdir?
Türk Ticaret Kanunu’nun 776. maddesi, bir bonoda bulunması gereken zorunlu unsurları açıkça belirtmektedir. Bu unsurların eksikliği, senedin bono vasfını kaybetmesine neden olur. İşte bononun olmazsa olmaz unsurları:
- Senet Metninde “Bono” veya “Emre Muharrer Senet” İbaresi:Senedin bono niteliği taşıdığını açıkça belirten bu ibarenin, senet metninde yer alması zorunludur. Aksi takdirde, senet bono olarak kabul edilmez. Bu ibarenin, senedin düzenlendiği dilde yazılması gerekir. Örneğin, senet Türkçe düzenleniyorsa “Bono” veya “Emre Muharrer Senet” ibaresi kullanılmalıdır.
- Kayıtsız ve Şartsız Belirli Bir Bedel Ödeme Vaadi:Bono, belirli bir miktarın ödenmesi taahhüdünü içermelidir. Bu bedel, Türk Lirası veya yabancı para cinsinden olabilir. Ödeme vaadi, kayıtsız ve şartsız olmalıdır. Yani, ödeme herhangi bir koşula bağlanmamalıdır. Örneğin, “şu işin tamamlanması halinde ödenecektir” gibi bir şart, bononun geçerliliğini zedeler.
- Vade (Ödeme Tarihi):Bono’da ödeme tarihinin belirtilmesi zorunludur. Vade, belirli bir tarih olarak ifade edilebileceği gibi, belirli bir sürenin sonunda da olabilir. Türk Ticaret Kanunu’na göre dört tür vade belirlenebilir:
- Görüldüğünde Ödenecek Bono: Bono’nun ibraz edildiği anda ödenmesi gereken bonolardır.
- Görüldükten Belli Bir Süre Sonra Ödenecek Bono: Bono’nun ibrazından belirli bir süre sonra ödenmesi gereken bonolardır.
- Belirli Bir Günde Ödenecek Bono: Bono’nun üzerinde belirtilen belirli bir tarihte ödenmesi gereken bonolardır.
- Düzenlenme Gününden Belli Bir Süre Sonra Ödenecek Bono: Bono’nun düzenlenme tarihinden belirli bir süre sonra ödenmesi gereken bonolardır.
Vadenin belirtilmemesi halinde, bono görüldüğünde ödenecek bono olarak kabul edilir.
- Ödeme Yeri:Bono’da ödemenin yapılacağı yerin belirtilmesi zorunludur. Ödeme yeri, belirli bir adres veya şehir olabilir. Ödeme yerinin belirtilmemesi halinde, bononun düzenlenme yeri ödeme yeri olarak kabul edilir.
- Lehtarın (Alacaklının) Adı ve Soyadı veya Ticaret Unvanı:Bono’da, kimin lehine ödeme yapılacağının açıkça belirtilmesi gerekir. Lehtar, bononun alacaklısı konumundadır. Lehtarın adı ve soyadı (gerçek kişiler için) veya ticaret unvanı (tüzel kişiler için) bonoda mutlaka yer almalıdır.
- Düzenlenme Tarihi:Bono’nun düzenlendiği tarihin belirtilmesi zorunludur. Düzenlenme tarihi, bononun geçerliliği ve zamanaşımı süresinin başlangıcı açısından önemlidir.
- Düzenleyenin (Borçlunun) İmzası:Bono’yu düzenleyen kişinin (borçlunun) imzasının bulunması zorunludur. İmza, bononun en önemli unsurlarından biridir ve borçlunun ödeme taahhüdünü teyit eder. İmza, el yazısı ile atılmalıdır.
Zorunlu Unsurların Eksikliği Halinde Ne Olur?
Türk Ticaret Kanunu’nun 777. maddesi, zorunlu unsurların eksikliği halinde senedin bono olarak geçerli olmayacağını belirtir. Ancak, bazı eksikliklerin giderilmesi mümkündür. Örneğin, ödeme yerinin belirtilmemesi halinde düzenlenme yeri ödeme yeri olarak kabul edilir. Ancak, “bono” ibaresinin eksikliği veya ödeme vaadinin kayıtsız ve şartsız olmaması gibi durumlarda, senet bono vasfını kaybeder.
Bono’nun Hukuki Sonuçları
Bono, kıymetli evrak niteliği taşıdığı için, belirli hukuki sonuçlar doğurur. Bono’nun ciro edilmesi, alacak hakkının devredilmesi anlamına gelir. Bononun vadesinde ödenmemesi halinde, alacaklı icra takibi başlatabilir ve borçlunun malvarlığına haciz koydurabilir.
Sonuç
Bono, ticari hayatta önemli bir ödeme aracıdır. Ancak, bononun geçerli olabilmesi için belirli zorunlu unsurları taşıması gerekmektedir. Bu unsurların eksikliği, senedin bono vasfını kaybetmesine ve hukuki sonuçlarının değişmesine neden olabilir. Bu nedenle, bono düzenlerken veya bono ile işlem yaparken, bu unsurlara dikkat etmek önemlidir. Özellikle İstanbul gibi ticaretin canlı olduğu bir şehirde, bononun doğru ve eksiksiz düzenlenmesi, ticari ilişkilerin sağlıklı bir şekilde yürütülmesi açısından büyük önem taşır.
Yasal Uyarı: Bu yazı, yalnızca bilgilendirme amaçlıdır ve hukuki tavsiye içermemektedir. Herhangi bir hukuki sorunla karşılaştığınızda, bir avukata danışmanız önemlidir.
