Yıllık izin süreleri iş kanununda gösterilmiştir. İşçilerin çalıştıkları süreye bağlı olarak izin süreleri artmaktadır. Bir yıl çalışma sonrasında yıllık izne hak kazanırsınız. Hem belirli süreli iş sözleşmesi ile çalışanlar hem de belirsiz süreli iş sözleşmesi ile çalışanlar yıllık izne hak kazanırlar.
Yıllık izin kullanabilmek için en az bir yıl süre ile çalışmış olmanız gerekir. Bir yıldan az süre ile çalışanlara yıllık ücretli izin verilmez. Emekli olup çalışmaya devam eden işçiler de yıllık izne hak kazanırlar.
İşçinin aynı işyerindeki kıdemi beş yıl ve beş yıldan az ise yıllık izin süresi 14 günden az olamaz. Çalışma süresi beş yıldan fazla ancak on beş yıldan az ise işçinin yıllık izin süresi en az 20 gün olmalıdır.
Eğer işçinin çalışma süresi on yıl ve daha fazla ise; işçiye, yirmi altı günden az olmamak üzere her yıl izin verilmelidir. Yıllık izin kullanan işçiye ücreti tam olarak ödenmelidir.
Yıllık ücretli izni hak eden işçinin, iznini kullanmadan işten ayrılması durumunda söz konusu izin alacak hakkına dönüşür. Kullandırılmayan izin süresi kadar günlük ücreti işçiye ödenmelidir. İşçi istifa etse de işten çıkarılsa da hak ettiği yıllık izin ücretine kendisine ödenmek zorundadır. Örneğin kavga ettiği için iş sözleşmesi haklı nedenle feshedilen işçiye kıdem tazminatı ödenmese de yıllık izin ücreti ödenmelidir.
Yıllık izin ücreti, işçinin aldığı son ücret üzerinden hesaplanmalıdır. Mazeret izinleri yıllık izin değillerdir, bu sebeple de hiç bir zaman alacağa dönüşmez.
Yıllık izin ücreti işçiye senetle de ödenebilir. Yıllık izin ücreti de 5 yıllık zamanaşımı süresine tabidir. Zaman aşımı süresi iş sözleşmesinin sona ermesi ile başlar. İş sözleşmesinin son bulması ile yıllık izin ücreti alacağı istenebilir hale gelir. Çalışmaya devam eden bir işçi izin kullanmak yerine kendisine izin ücreti ödenmesini isteyemez. Esas olan yıllık izinlerin süresinde kullandırılmasıdır. Herhangi bir sebeple kullanmadığınız yıllık izinleriniz birikir.
İşçinin yıllık izinlerini kullandığını işverenin ispat etmesi gerekmektedir. İzin kullandırıldığı şahit ile ispat edilemez. İşçinin imzasını yer aldığı izin defteri ya da izin kağıdı mahkemeye sunulmalıdır. İşçinin izinli olduğu süreler bordroda gösterilmiş ve altı işçi tarafından imzalanmış olabilir. Yıllık iznin kullandırıldığını ispat eden evrakta hangi döneme ait izin olduğu açıkça yazmalıdır.
Tüm çalışma süresine ait yıllık izinlerin kullanıldığına dair evrak düzenlenmesi yerine; kullanılan her izin için ayrı ayrı evrak düzenlenmesi daha doğru olur. Başka bir dava dosyasında tanıklık yapan ve yıllık izinlerin her yıl kullandırıldığını anlatan bir işçiye yıllık izin ücreti ödenmez. İşten ayrılma durumunda, kullandırılmayan izinlerin tamamı alacağa dönüşür.
İşçinin yıllık izni ne zaman kullanacağına işveren karar verecektir. Bir önceki yıl hak edilen yıllık izin yıl sonuna kadar kullandırılmalıdır. İşçi tarafından talep edilmesine rağmen yıl sonuna kadar izin kullandırılmaması işçiye haklı fesih hakkı verir. Yıllık izin kullanmak için işverene başvuran; ancak kendisine izin verilmeyen işçi, izne ayrılmamalıdır. Yıllık izin başvurusunun en az bir ay önceden yapılması gerekir. Kendisine yıllık izin belgesi düzenlenmeden izne ayrılan ve işe gelmeyen işçi hakkında devamsızlık tutanağı tutulabilir. Yıllık iznin ne zaman kullanılacağına işveren karar verse de; iznin yarıda kesilerek işe gelmesini isteyemez.
Yıllık izinde olan işçinin bir başka işverene bağlı olarak çalışmaması gerekir. Tespit edilmesi halinde işveren için haklı fesih sebebidir. Yani işçinin yıllık izin süresinde bir başka yerde çalıştığı tespit edilirse; tazminatsız olarak işten çıkarılabilir. Eşi doğum yapan erkek çalışana talep etmesine rağmen izin verilmemesi haklı fesih sebebi olur. Ayrıca doğum yapan kadın işçiye altı aya kadar ücretsiz izin verilmesi zorunlu olup, izin verilmemesi durumunda işçi sözleşmeyi sonlandırıp kıdem tazminatını isteyebilir. Yıllık izin kullanmaması karşılığında işçiye ek ücret ödenmesi yıllık izin hakkını ortadan kaldırmaz. İş sözleşmesinin feshi ile işçi, yıllık izin ücretini isteyebilir.
Yıllık İzin Ne Zaman Hak Edilir?
Çalışma hayatının en önemli unsurlarından biri olan yıllık ücretli izin, çalışanların dinlenmeleri, sosyal ve kültürel faaliyetlerde bulunabilmeleri için yasal olarak tanınan bir haktır. Bu hak, belirli bir süre çalıştıktan sonra kazanılır ve iş hayatının dengeli bir şekilde sürdürülmesine katkıda bulunur.
Yıllık ücretli izin hakkı, 4857 sayılı İş Kanunu ile düzenlenmiştir. Kanuna göre, bir işçinin yıllık izne hak kazanabilmesi için belirli şartları taşıması gerekmektedir. Bu şartların en önemlisi, işçinin aynı işveren nezdinde en az bir yıl çalışmış olmasıdır. Bir yıllık çalışma süresi, deneme süresi de dahil olmak üzere işçinin fiilen çalıştığı süreyi ifade eder.
İş Kanunu’nun 53. maddesi bu durumu açıkça belirtir:
“Yıllık ücretli izine hak kazanmak için gerekli olan bir yıllık çalışma süresinin hesabında işçinin aynı işverenin işyerlerinde aralıklı olarak çalıştığı süreler de dikkate alınır. Ancak işverenler tarafından iş sözleşmesi feshedilerek veya işçi tarafından haklı nedenle feshedilerek sona eren hizmet süreleri bu hesaba dahil edilmez.”
Bu maddeye göre, aynı işverenin farklı işyerlerinde çalışılan süreler de birleştirilerek bir yıllık süre hesaplamasına dahil edilir. Ancak, iş sözleşmesinin işveren tarafından haksız feshedilmesi veya işçi tarafından haklı nedenle feshedilmesi durumunda, önceki çalışma süreleri dikkate alınmaz.
Bir yıllık çalışma süresinin hesaplanmasında, işçinin işe başladığı tarih esas alınır. Örneğin, 1 Ocak 2023 tarihinde işe başlayan bir işçi, 1 Ocak 2024 tarihinde yıllık izne hak kazanır. Bu süre zarfında işçinin raporlu olduğu, ücretsiz izin kullandığı veya diğer nedenlerle çalışmadığı günler de dikkate alınır. Bu süreler, işçinin fiilen çalışmadığı halde çalışılmış gibi sayılır ve yıllık izin hakkının hesaplanmasında dikkate alınır.
